سوپاپ یکی از قطعات بسیار مهم و اصلی موتور خودرو است که در پروسه احتراق داخلی موتور نقش بسیار موثری دارد. موتور خودرو از قطعات متعددی از جمله سوپاپ تشکیل شده است و عملکرد هر یک از این قطعات در عملکرد کلی موتور نقش دارد. این قطعات با همکاری و ارتباط با یکدیگر موتور خودرو را به کار انداخته و خودرو را به حرکت درمی‌آورند. اهمیت هر یک از این قطعات به قدری است که وجود یک نقص یا خرابی کوچک در آنها منجر به مختل شدن عملکرد موتور خواهد شد. در این مقاله می‌خواهیم با یکی از قطعات بسیار مهم موتور، یعنی سوپاپ آشنا شویم. با مجله آموزشی طهران راهساز یدک همراه باشید.
سوپاپ چیست؟
سوپاپ یک کلمه فرانسوی است که برای نامیدن انواع دریچه که ورود و خروج چیزی را کنترل می‌کند، استفاده می‌شود. در موتور خودرو نیز به بخشی از فضای محفظه احتراق که ورود و خروج هوا را کنترل می‌کند، سوپاپ می‌گویند. این قطعه میزان هوای ورودی و خروجی از سرسیلندرها را کنترل کرده و هوای لازم برای صورت گرفتن انفجار داخلی در موتور را وارد سیلندرها می‌کند و پس از آن دود ناشی از احتراق را از داخل سیلندرها به بیرون هدایت می‌نماید.
احتراق صورت گرفته در داخل موتور بایستی عاری از هر گونه آلودگی باشد. وجود آب و روغن در داخل محفظه احتراق منجر به ایجاد یک احتراق ناقص شده و عملکرد موتور را مختل خواهد کرد. از دیگر وظایف سوپاپ جلوگیری از وارد شدن آلودگی‌ها به داخل سیلندرها است. سوپاپ طبق یک زمان بندی مشخص باز و بسته می‌شود و هوا و دود را به صورتی هدایت می‌کند که با یکدیگر تلاقی نداشته باشند.
انواع
سوپاپ‌ها از نظر زاویه نشست، محل قرار گیری، فرم بشقابک، جنس، ساختمان داخلی، ابعاد و محل استفاده به چند دسته تقسیم می‌شوند. از نظر محل استفاده به دو نوع ورودی و خروجی، ورود هوا و خروج دود تقسیم می‌شوند. هر یک از این سوپاپ‌ها از نظر محلی که در آن استفاده می‌شوند ابعاد مختلفی دارند. برخی از سوپاپ‌ها دارای بشقابک بزرگتری هستند و برخی دیگر ساق بزرگتری دارند. سوپاپی که برای خروج دود استفاده می‌شود بایستی در مقایسه با سوپاپ ورودی هوا ساق بزرگتری داشته باشد. همچنین سوپاپ هوا در مقایسه با سوپاپ دود بشقابک بزرگتری دارد تا هوای کافی به داخل سیلندرها راه پیدا کند.
بشقابک‌ها به دو صورت تخت، محدب و قارچی وجود دارند که در انواع موتور استفاده می‌شوند. سوپاپ‌ها از نظر ساختمان داخلی به دو دسته تو خالی و تو پر تقسیم می‌شوند. جنس این قطعه ممکن است به صورت یکپارچه از یک آلیاژ، دو پارچه (ساخته شده از دو آلیاژ)، دو پارچه از نوع استالید و دو پارچه با روکش کروم ساخته شده باشد.
معرفی ساختمان سوپاپ
ساختمان سوپاپ خودرو به شکل قارچی طراحی شده است و این شکل در موتور تمام خودروها یکسان است. سوپاپ از یک ساقه و یک صفحه تخت تشکیل شده است که شکلی شبیه به یک قارچ را ایجاد می‌کند. اگر بخواهیم ساختمان این قطعه را به طور جزء به جزء معرفی کنیم بدین ترتیب است:
- سر سوپاپ که محل برخورد آن با اسبک است
- انتهای ساقه و قسمت پایین سر سرپاپ که خار نگهدارنده نام دارد و محل اتصال فنرها است
- ساق سوپاپ که بدنه اصلی آن را تشکیل می‌دهد و به شکل کشیده طراحی شده است
- دامنه یا مخروطی سوپاپ که نشیمنگاه را به ساقه متصل می‌کند
- نشیمنگاه همان سیت سوپاپ است که پهن‌ترین قسمت سوپاپ است.
- بخشی از نشیمنگاه که به صورت مورب بوده و وجه نام دارد و زاویه آن با توجه به ساختار موتور خودرو طراحی می‌شود
اجزای تشکیل دهنده
در بخش قبل با انواع و ساختمان سوپاپ آشنا شدیم. حال می‌خواهیم اجزای اصلی این قطعه را با هم بررسی کنیم. مهمترین اجزای تشکیل دهنده عبارت است از:
فنر سوپاپ
این بخش در انتهای ساقه سوپاپ قرار دارد و به شکل یک فنر مارپیچ است. فنر از یک سمت به بدنه موتور و از سمت دیگر به یکی از اجزای سوپاپ متصل می‌شود. فنر موجب می‌شود تا عملکرد بهتری داشته و از بروز هرگونه نشتی جلوگیری می‌کند.
گاید سوپاپ
لوله‌ای که ساقه سوپاپ را در بر می‌گیرد، گاید نام دارد و حرکت رفت و برگشت سوپاپ را تنظیم کرده و از منحرف شدن ساقه ان جلوگیری می‌کند. این قطعه مانع از وارد شدن ضربه به ساقه می‌شود.
انگشتی سوپاپ
بخش انتهایی سوپاپ که در نزدیکی سر سوپاپ قرار دارد انگشتی نام دارد که سوپاپ را به میل سوپاپ متصل می‌کند. این بخش در برخی از خودروها وجود ندارد و میل سوپاپ مستقیما به سوپاپ متصل می‌شود.
عملکرد سوپاپ به چه صورت است؟
سوپاپ وظیفه تنظیم میزان ورودی و خروجی هوا و دود را در موتور خودرو بر عهده دارد. هر قدر هوای بیشتری وارد محفظه احتراق شود، انفجار بهتری رخ داده و نیروی بیشتری تولید می‌شود و راندمان موتور نیز بهتر خواهد بود. پیستون‌ها در سیلندر حرکت بالا و پایین دارند و سوپاپ‌ها نیز دقیقا در بالای سیلندرها قرار گرفته‌اند. زمانی که پیستون به پایین‌ترین بخش سیلندر می‌رسد دریچه سوپاپ باز می‌شود تا هوای وارد سیلندر شده و عملیات فشرده سازی هوا آغاز شود.
سوپاپ خروج دود نیز پس از احتراق و هنگامی که فرایند فشرده سازی و احتراق تمام شد باز می‌شود تا دود ناشی از انفجار سوخت و هوا از داخل سیلندر خارج شود. این زمان بندی باید بسیار دقیق باشد تا هوا و دود با یکدیگر مخلوط نشوند.
نقش سوپاپ در عملکرد موتور ماشین
سوپاپ کمک می‌کند تا دریچه ورودی هوا به موقع باز و دریچه خروجی دود به موقع بسته شود و فرایند فشرده سازی هوا و تخلیه سیلندرها از دود به موقع و بدون هیچ گونه نشتی انجام شود. در نتیجه احتراق کامل انجام شده و آلودگی‌های ناشی از احتراق از داخل موتور تخلیه می‌شود و عایق بندی سیلندرها به درستی صورت گیرد. بدین ترتیب احتراق موتور با بهترین کیفیت ممکن انجام شده و موتور عملکرد بهتری خواهد داشت.
سخن آخر
دانستیم که سوپاپ قطعه بسیار کوچکی است که وظیفه بسیار مهمی را در موتور خودرو ایفا کرده و نقش بسیار موثری در بهبود عملکرد موتور دارد. با مراقبت و سرویس دوره‌ای قطعه می‌توان از موتور خودرو نگهداری کرده و از بروز مشکلات فنی جلوگیری کرد. با این حال اگر به هر دلیلی نیاز به تعویض قطعه پیدا کردید، باید آن را با توجه به ماشین خود، از فروشگاه‌ها و نمایندگی‌های اصلی تهیه و خریداری کنید.
شرکت طهران راهساز یدک با نام تجاری و فروشگاهی طهران کوماتسو در حوزه واردات و بازرگانی داخلی قطعات یدکی ماشین آلات سنگین راهسازی و معدنی برندهای مختلف از جمله کوماتسو، کاترپیلار، کمنز، هیوندای، هیتاچی، ولو، ولوو پنتا، کیس و زوملاین خدمت رسانی نموده است. در صورت نیاز به هر کدام از قطعات و لوازم یدکی کوماتسو یا برندهای دیگر نامبرده با شماره‌های 02144499371 ، 02144499465 تماس بگیرید.
